تحقیق خلاقیت در کودکان (بررسی نیازها و خصوصیات کودکان ۴ تا ۶ ساله و طراحی مبلمان کار هنری برای آنان)

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
تحقيق خلاقيت در کودکان (بررسي نيازها و خصوصيات کودکان 4 تا 6 ساله و طراحي مبلمان کار هنري براي آنان) در 68 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست مطالب

مقدمه ?
شناسايي مشکل ?
انگيزة دروني ?
قلمرو مهارتها ?
محل تقاطع خلاقيت ?
تعيين هدف ?
شرح مسئله ?
محدوديت‌ها ?
تحليل نياز ?
بررسي مقدار نياز به محصول ?
هدف ايجاد نياز در محصول ?
نمودار رشد ذهني کودکان ??
پرورش حواس کودکان ??
خلاقيت و سازندگي در سنين پيش دبستاني ??
پرورش خلاقيت از طريق هنر ??
فعاليت هنري ??
رشد بازنمايي دو بعدي ??
رشد طراحي ??
رشد نقاشي ??
مشخصات نقاشي خوب براي کودکان ??
نقش نقاشي در پرورش خلاقيت کودکان ??
چرا کودکان نقاشي مي کنند ??
تفريح کودکان ??
اهميت خلاقيت و تخيلي براي کودکان ??
سرگرمي کودکان ??
بازي ??
اهميت بازنمايي ??
تعاريف خلاقيت و تخيل ??
ارتباط بين خلاقيت و تخيل ??
ويژگي هاي خلاقيت در کودکان ??
ارتباط خلاقيت و بازي ??
بازي و اهميت آن ??
اهميت محيط مناسب ??
سازماندهي دسترسي به فضا و منابع ??
آناليز اجتماعي ??
شناخت استفاده کنندگان (User Analysis) 55
شناخت گروه استفاده گر اول (کودک) ??
ونداليزم (Vandalism) 59
نقش تربيت در شخصيت کودک ??
نشانه هاي خلاقيت در کودک ??
شناخت گروه استفاده گر دوم (والدين) ??
نقش مادران ??
نقش پدران ??
روابط اجتماعي ??
شناخت گروه استفاده گر سوم ??







مقدمه:

اگر بزرگسالاني خلاق و با قوة تخيل مي‌خواهيم بايد از سال‌‌هاي اولية زندگي آن‌ها براي اين كار برنامه‌ريزي كنيم. ما كودكان را براي زندگي تربيت مي‌كنيم و هر خصوصيتي را كه در اين سن در آنان تشويق كنيم با آنان مي‌ماند. اگر خلاقيت و قوة تخيل آنان را تشويق نكنيم كودكان به بزرگسالاني خلاق بدل نمي‌شوند.

كار و فعاليت هنري كودكان در ايجاد فرصت‌هايي بمنظور ابراز خلاقيت اهميت حياتي دارد.

در نظر گرفتن تنوع وسايل و امكانات دار اتاق كودك به دليل استفادة طولاني مدت از اهميت بسياري برخوردار است. كودكان به نقاشي و حجم‌سازي بسيار علاقه مندند و دوست دارند وسايلي را كه در اختيار دارند رنگي كنند، مثل نقاشي كردن روي ديوارهاي اتاقشان. گاهي اين مسئله باعث ايجاد اضطراب و نگراني در خانواده‌ها مي‌شود: اما بايد دقت كرد كه كودكان را از انجام اين كار نهي نكنيم و فضاي لازم را براي انجام اين كار براي او فراهم كنيم.

تحقيقات نمايانگر آن است كه هوش و استعداد، خلق و خو و شخصيت، قدرت‌ها و مهارت‌ها در سال‌هاي اول زندگي شكل مي‌گيرد. در مرحلة بعدي، رشد انسان بيشتر در جهت كمي است تا كيفي. لذا هر قدر محيط زندگاني كودك غني‌تر، سالم‌تر و آگاهانه‌تر باشد، هوش كودك بيشتر و رفتار او متعادل‌تر خواهد بود و در اينجا ضرورت استفاده از فضاي كار و فعاليت مناسب كه كودك را به سمت و سويي مناسب سوق دهد، ضروري به نظر مي‌رسد.

شناسايي مشكل:

كودكان ظروف خالي نيستند. آن‌ها عقايد و افكار و آرزوهاي خود را براي آفريدن دارند. مسئوليت ما اين است كه مهارتهاي فعلي كودكان و درك آن‌ها را رشد دهيم و با ايجاد فرصت‌هاي تازه اين مهارت‌ها را گسترده‌تر كنيم تا نگرش‌ها، مهارت‌ها و دانش ‌آن‌ها در زمينة تجارب گسترده و وسيع‌تر رشد كند.

براي كمك به كودكان در جهت نيل به خلاق‌ترين مرحلة ممكن براي آنها كافي نيست مهارتها را به آنها آموزش دهيم يا فرصت‌هايي برايشان به وجود آوريم تا استعدادهايشان را گسترش دهند. همچنين كافي نيست عادات خوب كاركردن را به آنها بياموزيم. بايد به آن‌ها كمك كنيم تا نقاطي را كه علايق و مهارتهايشان منطبق مي‌گردند يعني محل تقاطع خلاقيت خود را تشخيص دهند.

در اين محل قلمرو مهارتهاي كودك و مهارتهاي تفكر خلاق وي بر روي علايق دروني وي منطبق مي‌شوند. اين تركيب پرقدرتي است زيرا جايي است كه كودك به احتمال بسيار زياد خلاق خواهد بود.


كودكان به فضاي كافي براي كار كردن و منابع در دسترس نياز دارند تا بتوانند از تجاربي كه به آنان ارائه مي‌شود بيشترين بهره را ببرند. فضاي خانه به دليل مأنوس بودن محيط آن براي كودك، در او احساس امنيت ايجاد مي‌كند. از اين رو در نظر گرفتن فضايي جهت انجام كارهاي هنري، امكان رشد و پرورش خلاقيت و در عين حال ايجاد انگيزه و اشتياق در كودك را فراهم مي‌آورد.

كودكاني كه داراي فضاها و وسايل شخصي هستند، كودكان تواناتر و با اعتماد به نفس بيشتري خواهند شد. آنها ياد مي‌گيرند كه وسيله مربوط به خودشان است و آنها هستند كه از آن استفاده مي‌كنند، پس مي‌آموزند چطور با آن برخورد كنند و حتي چطور در حفظ و نگهداري آن بكوشند.

مبلمان كارهنري فضايي مناسب در اختيار كودك قرار مي‌دهد كه به راحتي به انجام فعاليت‌هاي خويش بپردازد. در اختيار قرار گرفتن اين فضا شخصي براي كودك حس استقلال طلبي را در او پرورش داده و باعث ايجاد نظم و ترتيب در امور شخصي او مي‌شود.

در نتيجه طراحي مبلمان كار هنري بايد به گونه‌اي باشد كه در عين رعايت اصول ارگونيكي، ميل و رغبت به انجام فعاليت‌هاي هنري را نيز در كودك افزايش مي‌دهد.

تعيين هدف:

جملة هدف: طراحي مبلمان كار هنري (نقاشي، حجم‌سازي و كاردستي) اتاق كودكان پيش دبستاني.

شرح مسئله:

بررسي نيازها و خصوصيات كودكان 4 تا 6 ساله و طراحي مبلمان كار هنري براي آنان

احتياجات:

- استفادة شخصي كودك

- تشويق به رعايت نظم و ترتيب در امور

- ايجاد حس رضايت و راحتي

- پرورش خلاقيت

محدوديت‌ها:

- محدوديت فضاي قرارگيري: يكي از محدوديت‌ها، محدوديت فضايي است. اين محدوديت به علت شكل خانه‌هاي امروزي به وجود آمده است؛ خانه‌هاي كوچك با اتاق‌هاي كوچك.

- اقتصادي بودن: بيشتر خانواده‌ها تمايل دارند محصولي را كه براي فرزند خود خريداري مي‌كنند بتوانند به مدت طولاني‌تري استفاده كنند و اين به دليل هزينة اوليه‌اي است كه متقبل مي‌شوند.

ويژگي‌هاي مورد نياز:

- تطبيق با ابعاد بدني كودك

- امكان دسترسي كودك به قسمتهاي مختلف مجموعه

- جلب توجه به سبب زيبايي و قابل قبول بودن طرح

- انصاي حس مالكيت كودك

- تعديل حس استقلال طلبي

تحليل نياز:

تسهيلات عامل بسيار مهم در پيشبرد برنامة كيفي كودكان است. بايد محل كافي براي نگهداري كارهاي هنري، ابزار و وسايل، كارهاي ناتمام و ارائة نمونة موجود باشد.

قطعاً براي بهبود نقاشي كودكان به ابزارهاي انگيزش، كمك و تجزيه‌زا نيازمنديم و مسئوليت فعال نمودن اين تجربه‌ها در قسمتي به عهدة فضا و ابزار مناسب است.

امتياز مكاشفه در محصول:

مبلمان كارهنري امكان مكاشفه و لذت در نقاشي و همچنين افزايش امكان تخيل را به كودكان مي‌دهد. در عين حال مسئوليت فعال نمودن جنبة هنري كودك را تا حدودي بعه عهده مي‌گيرد. چنان چه اين فضا هدفمند طراحي شود كودك را به اندازه كافي درگير مي‌نمايد و فرصتهاي گوناگوني را براي كشف، آزمايش، انتخاب، سازماندهي و احساس در كودك ايجاد مي‌كند.

بررسي مقدار نياز به محصول:

انسان هيچ ‌گونه عملي را بدون احساس نياز به آن انجام نخواهد داد ولي در بعضي موارد برخي از نيازها بايد در شخصي ايجاد شده و يا به صورت يك امتياز ويژه به شخص اهداء گردد. بايد گفت كه كودك با يك تكه كاغذ پاره يا ديوار خانه و يك مداد ساده نياز نقاشي كردن خود را به هر نحو ممكن بيان مي‌دارد و اين نكته به نظر غير قابل كتمان مي‌آيد ولي محصول مي‌تواند با توجه به هدفي خلاقه – آموزشي نوعي نياز در شخص ايجاد كنند. كودك با اين محصول ارتباط رفاهي و حسي برقرار مي‌كند و محصول از جنبة تزئيني خود خارج شده و يكي از وسايل ضروري وي مي‌گردد.

هدف ايجاد نياز در محصول:

براي پرورش استعدادهاي گوناگون كودك بايد موقعيتهاي فراهم آورد تا امكان خلق تفكرات و تمايلات عيني ميسر گردد.

وقتي كودك امكان نقاشي كردن در حالت‌هاي مختلف و دسترسي به انواع ابزارهاي مورد نياز خود را دارد مي‌تواند بيش از هر چيز از نقاشي و ديگر فعاليت‌هاي هنري خود لذت ببرد.

محصول مي‌تواند ارزشي و احترام به كودك را تداعي نمايد و لذت استفاده از محصول را در او ايجاد كند.

سلسله مراتب نيازهاي كودك عبارتست از:

1- نيازهاي جسماني يا فيزيولوژيك:

نيازهاي جسماني كودك عبارت از غذا و خواب است.

2- نيازهاي ايمني:

حفظ كودك از عوامل محيطي مضر مانند بيماري، سرما و… جزء اين نياز محسوب مي‌شود.

اهداف آموزش هنر به كودكان بدين قرار است:

1- تقويت اعتماد به نفس

2- پيشرفت دادن مهارتهاي دسته ساز

3- افزايش معلومات

4- لذت بخش بودن براي كودك

پرورش خلاقيت از طريق هنر

امروز همه متخصصان تعليم و تربيت اذعان دارند زماني يادگيري به بهترين نحو انجام مي گيرد كه توام با عمل باشد. هنر و فعاليت هاي هنري بهترين فرصت را براي يادگيري بهتر فراهم مي آورد. هنر نه تنها منجر به يادگيري عميق تر مي گردد، بلكه در ايجاد خود پنداره مثبت در افراد و افزايش توانايي قدرت تخيل و خلاقيت در آن ها موثر است. اولين بار افلاطون درباره " آموزش از طريق هنر" سخن گفت و طرح داد. يونانيان اعتقاد داشتند تنها عاملي كه مي تواند سبب سازش دروني و اجتماعي انسان ها شود، هنر است.

به گفته افلاطون حساسيت هنري زير بناي تعادل رواني است. امروز " آموزش از طريق هنر" طرف داران خاص خود را دارد( مندكا 1996).

هنر يك فرد از طريق احساسات هنري او بروز مي كند. يك اثر هنري كه تركيبي از مضمون، شكل و بيان است، كلبه ابعاد روحي و رواني فرد را تحت تاثير قرار مي دهد. ارتباط مستقيم با هنر دامنه ادراك را گسترش داده، تخيلات را پربارتر و به روند تركيبي و تحليلي ذهن عمق مي بخشد.

مضمون يك اثر هنري، هنجارهاي اخلاقي، نگرش و حساسيت هاي اجتماعي را تحت تاثير قرار مي دهد. هنر مي تواند نيازهاي كودكي را كه نسبت به زندگي روزمره خود بي تفاوت شده است. برآورده كند.

هنر انسان را قادر به درك علت و معلول كرده و علت و معلول را طوري آسان جلوه مي دهد كه انسان با مشاهده آن احساساتش را بروز مي دهد. هنر به انسان اجازه مي دهد نمايش زندگي را حس كرده و آينده خود را در آن بيابد. همه افراد به وسيله حواس هنري مي توانند به طور صحيح آموزش ببينند. تحليل بحث هنر بر روي انسان حائز اهميت است. پيشرفت انسان در پذيرش و خلق آثار هنري است. روان شناسان بر ويژگي هاي مشترك افراد مختلف در زمينه مهارتهاي هنري تاكيد مي كنند. وقتي افراد چيزي را خلق مي كنند، از شم هنري، تفكرات واگرا و توانايي بياني خود استفاده مي كنند و بدين ترتيب به طور طبيعي احساسات و تفكرات خود را به ديگران منتقل مي كنند. اين ويژگي ها جنبه هاي متفاوتي از فعاليت هاي هنري را تشكيل مي دهند و به طور خود جوش در تفريحات و بازي هاي دوران كودكي بروز مي كنند. اما تحت تاثير آموزش هم نوايي به جاي آموزش فعال، توسعه فعاليت هاي هنري به سرعت از بين مي روند.

انجام كارهاي هنري از جوانب مختلف، موجب افزايش خلاقيت كودكان مي شود. برخي از نتايج اين مساله عبارتند از:

- كودكان در جريان آشنا شدن با دنياي هنر، بر وسعت تجربيات خود مي افزايند.

- كودكان در روند انجام كارهاي هنري مجبور به اتخاذ تصميم هاي مختلفي مي شوند و اين امر جريان تصميم گيري را براي آن ها به صورت امري ساده در مي آورد.

- آشنايي با حل مساله يكي ديگر از تبعات انجام دادن كارهاي هنري توسط كودكان است. مهارت يابي در حل مساله به آن ها كمك مي كند تا مسايل ذهني و فيزيكي خودشان را ساده تر حل كنند.

- كودكان در روند آشنايي با رشته هاي مختلف هنري از تفكر تخيلي بهتري برخوردار خواهند شد.

بر اساس ماده 31 اعلاميه حقوق بشر خلاقيت و تخيل با هنر مرتبط است. بر اساس اين ماده از اعلاميه، هنر عبارت است از: گستره بيان "خود" به نحوي خلاق و تخيلي، توسط همه مردم، از فرهنگ ها، طبقات و سنين مختلف.

در برنامه هاي هنري بايد اين امكانات در اختيار كودكان قرار گيرد تا فرصت رشد خلاقيت در كودكان فراهم گردد:

- بايد اين امكان را داشته باشند كه به مفاهيم، روش ها يا برداشت ها واكنش نشان دهند.

- واكنش، آن چه را تجربه، مشاهده يا تصور شده تثبيت كنند.

- منابع را به منظور برانگيختن و ايجاد مفاهيم جمع آوري كنند.

- بتوانند تفاوت ها و شباهت ها را تشخيص دهند.

- ابزار و تكنيك ها را بيازمايند.

فعاليت هنري:

كودك با دستهاي خود به انجام و پديد آوردن چيزها مي پردازد و به احساسات و انديشه هاي خود شكل خارجي مي دهد، كه اين را بيان تجسمي به كمك دستها مي گويند و فعاليت هايي كه از اين طريق انجام مي شود فعاليت هنري نامند.

تجارب دو بعدي و سه بعدي و امكاناتي كه براي يادگيري فراهم مي شود:

معمولاً تجارب دو و سه بعدي هنرهاي تجسمي ناميده مي شود. تجارب دو بعدي اين موارد را در بر مي گيرد:

qطراحي – تعيين شكل ها و پديده ها با خط

qنقاشي – تعيين فضاهاي سطوح رنگ

qچاپ – نشانه گذاري با چاپ

qمنسوجات – ايجاد سطوح پاچه اي و بافته اي

qعكاسي – ايجاد تصوير به كمك اثر شيميايي نور روي فيلم

بازنمايي هاي سه بعدي اين موارد را در بر مي گيرد:

qساختن – شكل دادن با جور كردن قطعات با يكديگر

qمجسمه سازي – شكل دادن با قلم زني و تراشيدن

qقالب سازي – كار كردن با مواد پلاستيكي و شكل دادن به آن

اين گونه بازنمايي ها امكاناتي براي بازنمايي با استفاده از اين عناصر هنر ايجاد مي كند:

qالگو – تكرار شكل، رنگ، نور

qبافت – ويژگي ها يا كيفيت سطح

qرنگ – (ويژگي رنگ، مثلاً قرمز، نارنجي)، شدت رنگ، اشباع، درخشندگي، رنگ هاي اصلي (قرمز، زرد، آبي) رنگ هاي فرعي (تركيبي از رنگ هاي اصلي – نارنجي، سبز و بنفش)

qخط- نشانه – خط، باريكه خط، خط تيره

qتوناليته – روشني يا تيرگي، سايه

qشكل – طرح

qشكل – تجربه سه بعدي شكل

qفضا – فاصله بين شكل ها